Starania o dokumenty legalizujące pracę i pobyt cudzoziemca w Polsce zwykle wiążą się z stanem niepewności, zwłaszcza jeśli chodzi o datę, w której uda się je uzyskać.

Tymczasem cudzoziemcy coraz częściej uzależniają przyjęcie oferty zatrudnienia od zawarcia umowy o pracę (ewentualnie jakiegokolwiek innego dokumentu zawierającego przyrzeczenie zatrudnienia i potwierdzenie jego warunków) jeszcze przed rozpoczęciem procesu legalizacji pracy i pobytu w Polsce. Rodzi to istotne problemy praktyczne.

Przede wszystkim, zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, umowa o pracę nie może zostać zawarta pod warunkiem (zawieszającym ani rozwiązującym). Nie można zatem ustalić w umowie o pracę, że wejdzie ona w życie  pod warunkiem uzyskania przez cudzoziemca wymaganego prawem zezwolenia i (jeśli jest konieczna) wizy. Jeśli strony chcą zawrzeć umowę o pracę, muszą to zrobić w sposób definitywny i bezwarunkowy. Muszą się też liczyć z koniecznością rozwiązania umowy, gdyby do uzyskania wymaganych prawem dokumentów nie doszło.

Nie można bowiem także uzgodnić w umowie o pracę, że rozwiąże się ona automatycznie w przypadku utraty lub nieuzyskania przez cudzoziemca (albo dla cudzoziemca przez pracodawcę) zezwoleń lub wiz wymaganych prawem dla legalnej pracy w Polsce. Obowiązujące przepisy nie przewidują i tym samym nie dopuszczają automatycznego wygaśnięcia ani rozwiązania umowy w takich przypadkach.

Zakończenie łączącego pracodawcę z cudzoziemcem stosunku pracy będzie w takich sytuacjach wymagało formalnego rozwiązania umowy i zastosowania w tym celu wszystkich obowiązujących przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę. Konieczne więc będzie m.in. złożenie takiemu pracownikowi oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę, zawierającego (w przypadku umowy na czas nieokreślony) wskazanie przyczyny wypowiedzenia (którą w tym przypadku będzie nieuzyskanie albo utrata prawa do pracy i/lub pobytu w Polsce) oraz zachowanie okresu wypowiedzenia.

Sposobem na uniknięcie powyższych niedogodności może być zawarcie z cudzoziemcem najpierw (do czasu legalizacji pracy i pobytu w Polsce) umowy przedwstępnej funkcjonującej często w obrocie w formie listu intencyjnego wydanego przez pracodawcę i zaakceptowanego przez kandydata, formułującego najważniejsze warunki zatrudnienia. Nie zawsze jednak będzie to możliwe (ze względu na wymagania w postępowaniach o udzielenie zezwolenia) i akceptowalne dla stron. Nie będzie także wolne od ryzyk (także umowa przedwstępna może dawać pracownikowi prawo do dochodzenia od pracodawcy określonych roszczeń).

Magdalena Świtajska