W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów kilka dni temu pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z zapowiedziami prace nad projektem mają się zakończyć w II kwartale 2024 r. Projekt przewiduje zmiany w kilku istotnych obszarach, m.in.:

• wdrożenie do polskiego prawa przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1883 z dnia 20 października 2021 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (Niebieska Karta UE),
• zastąpienie obowiązku składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE w formie papierowej, osobiście w siedzibie urzędu wojewódzkiego obowiązkiem składania takich wniosków w postaci elektronicznej.

Zmiany dotyczące Niebieskiej Karty UE

Projekt przewiduje kilka ułatwień w procesie uzyskiwania Niebieskiej Karty UE, w tym skrócenie z 12 miesięcy do 6 miesięcy okresu, na który musi być zawarta umowa z cudzoziemcem (o pracę, zlecenie, itp.) składana jako jeden z dowodów w postępowaniu.

Jedną z ważniejszych zmian jest w naszej ocenie przyznanie cudzoziemcom, którym udzielono zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (Niebieska Karta UE), prawa do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w Polsce na takich samych zasadach jak obywatelom polskim. Z pewnością rozwiązanie takie zwiększy atrakcyjność tej podstawy pobytu, choć prowadzenie działalności będzie musiało w takim przypadku pozostawać aktywnością dodatkową, a nie główną cudzoziemca (Niebieskiej Karty nadal nie będzie można uzyskać tylko w celu prowadzenia działalności).

Istotną i zasługującą na aprobatę zmianą ma być także odejście od wskazywania w decyzjach pracodawcy i warunków zatrudnienia. Niebieska Karta UE ma stać się rodzajem zezwolenia generalnego, które od samego początku nie będzie każdorazowo związane z wykonywaniem konkretnej pracy, tylko będzie pozwalało na swobodną zmianę pracodawcy, z obowiązkiem zawiadomienia wojewody o zmianie pracodawcy lub utracie zatrudnienia (obecnie takie udogodnienie obowiązuje po upływie 2 lat od uzyskania Niebieskiej Karty UE). To także zwiększy atrakcyjność tej podstawy pobytu.

Nowelizacja ma wprowadzić ponadto pewien mechanizm ochronno-gwarancyjny: organ będzie musiał z wyprzedzeniem powiadomić cudzoziemca o zamiarze cofnięcia mu Niebieskiej Karty. Cudzoziemiec, wobec którego wszczęto postępowanie o cofnięcie karty, będzie mógł poszukiwać pracy przez co najmniej 3 miesiące, jeżeli przepracował na terytorium Polski mniej niż 2 lata, lub przez 6 miesięcy, jeśli przebywał w Polsce ponad 2 lata. W tych okresach nie będzie można wydać decyzji cofającej zezwolenie.

Elektronizacja postępowań

Na szczególne uwzględnienie zasługuje projektowana zmiana w zakresie sposobu składania wniosków o udzielenie zezwoleń na pobyt. Nowelizacja przewiduje obowiązek składania wniosków drogą elektroniczną. Dotyczyć ma to wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE.

Do składania wniosków ma służyć MOS, tj. Moduł Obsługi Spraw. Za pośrednictwem wzorów formularzy udostępnionych w tym systemie cudzoziemiec złoży wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt. Po wypełnieniu wniosku i dołączeniu wszystkich załączników cudzoziemiec będzie musiał podpisać te dokumenty kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem zaufanym. Następnie otrzyma wygenerowane elektronicznie potwierdzenie odbioru, które zastąpi pieczątkę w paszporcie potwierdzającą złożenie wniosku. Jeśli ocena przedłożonych dokumentów będzie pozytywna, wojewoda będzie miał obowiązek wezwać cudzoziemca do osobistego stawiennictwa, aby:

• przedstawił ważny dokument podróży lub inny dokument potwierdzający tożsamość,
• złożył odciski linii papilarnych,
• złożył wzór podpisu.

Kierunek tej zmiany, jeśli zostanie zrealizowany zgodnie z założeniami projektu, jest dobry. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest możliwość składania wniosków elektronicznie i zastąpienie pieczątki w paszporcie wydrukiem potwierdzenia złożenia wniosku z systemu. Wyeliminuje to dowolność, z jaką pieczątki są obecnie wydawane przez niektóre z urzędów w Polsce.

Jednak istotną – i, jak się wydaje, niepotrzebną, skoro cudzoziemiec na dalszym etapie postępowania i tak ma stawić się osobiście przed organem – barierą w nowym trybie składania wniosków jest konieczność podpisywania ich kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub profilem zaufanym. Pierwszym z nich będzie dysponował bardzo niewielki odsetek cudzoziemców. Uzyskanie zaś profilu zaufanego, do czego wymagane jest posiadanie numeru PESEL, może, przy lawinowym wzroście zainteresowania cudzoziemców ich uzyskaniem, stać się trudne i czasochłonne.

Można się także obawiać, że zobowiązanie do składania wniosków za pośrednictwem systemu MOS spowoduje ich bardzo duży napływ. Stąd zwłaszcza w początkowym okresie można również mieć obawy o działanie tego systemu. Obecnie platformy do rejestracji wizyt w urzędach wojewódzkich, jakkolwiek mniej zaawansowane od proponowanego systemu MOS, niejednokrotnie są przeciążone przez dużą liczbę prób logowania. Nie jest to dobry prognostyk dla działania ogólnopolskiego systemu do składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt.

Biorąc pod uwagę, że do wydania decyzji i tak konieczne będzie wezwanie cudzoziemca do stawiennictwa, należy mieć nadzieję, że zasoby urzędów wojewódzkich wykorzystywane dotychczas do przyjmowania składanych osobiście wniosków zostaną w pełni wykorzystane do ich wstępnej analizy i późniejszej obsługi wizyt osobistych, co przyspieszy rozpoznawanie spraw.

Niezależnie od ewentualnych obaw dotyczących procedury, dobrze, że prawodawca dostrzega trudności w składaniu wniosków oraz przewlekłość postępowań w przedmiocie wydawania zezwoleń na pobyt i podejmuje działania w celu usprawnienia tych procedur.

Magdalena Świtajska, Wojciech Górski