Wypadek w zakładzie pracy może być skutkiem różnego rodzaju okoliczności. Prawidłowe ustalenie przyczyny wypadku jest istotne dlatego, że tylko zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną może być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy.

Przyczynę zewnętrzną wypadku definiuje się bardzo szeroko. Może to być zarówno działanie maszyny lub narzędzia pracy, jak i zachowanie innego człowieka lub samego poszkodowanego. Źródłem wypadku przy pracy może być nawet potknięcie lub niefortunny odruch pracownika, który skutkował upadkiem i powstaniem urazu.

Choroba jako przyczyna wypadku

Problematyczne są sytuacje, w których wypadek w zakładzie pracy został wywołany czynnikiem chorobowym. Jeżeli pracownik uskarżający się na serce dostanie w pracy zawału, to wnioskuje się, że wynikał on z jego choroby wieńcowej. Tak samo jeśli pracownik chory na epilepsję dozna urazu w trakcie napadu drgawek. Uznaje się wtedy, że wypadek wyniknął ze stanu zdrowia poszkodowanego, czyli został spowodowany przyczyną wewnętrzną i nie może być uznany za wypadek przy pracy

Taki wniosek może być jednak przedwczesny. Zespół powypadkowy powinien dokładnie zbadać okoliczności zdarzenia i ustalić jego przyczyny. Może bowiem okazać się, że poza – oczywistą – przyczyną wewnętrzną zaistniał jakiś czynnik zewnętrzny, który zadziałał na organizm poszkodowanego i wywołał reakcję chorobową. W trakcie badania zespół powypadkowy może ustalić, że wypadek był skutkiem zaistnienia równolegle dwóch przyczyn: wewnętrznej i zewnętrznej, a tym samym był wypadkiem przy pracy.

Zbieg przyczyn wypadku przy pracy

Uznanie czynnika zewnętrznego za współprzyczynę wypadku zależy od tego, czy miał on charakter sprawczy. Ważne jest, by taki czynnik miał bezpośredni i istotny wpływ na wystąpienie wypadku. Fakt, że pracownik, który dostał zawału, wykonywał pracę wymagającą wysiłku, nie wystarczy do ustalenia, że był to wypadek przy pracy. Jeśli natomiast ten wysiłek był nadmierny (ponadprzeciętny) i pogorszył istniejący już stan chorobowy, to wypadek mógł być spowodowany dwoma przyczynami: wewnętrzną i zewnętrzną.

Współprzyczyną zewnętrzną wypadku może być także przemęczenie pracownika z powodu zbyt długiego czasu wykonywania pracy, bez odpoczynku lub w godzinach nadliczbowych. Dlatego przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadku warto zbadać, w jakim wymiarze czasowym poszkodowany wykonywał pracę.

Czynnikiem sprawczym wypadku mogą być też stres lub silne emocje, o ile powstały wskutek nadzwyczajnych okoliczności. Nie chodzi zatem o zdenerwowanie spowodowane przesunięciem pracownika do innej pracy lub wręczeniem mu wypowiedzenia, gdyż nie są to wyjątkowe sytuacje. Przy wystąpieniu takiej przyczyny wypadku ważne jest to, na jakim stanowisku zatrudniony był pracownik. Oczywiste jest, że z większym stresem w pracy musi liczyć się osoba zatrudniona na stanowisku kierowniczym niż osoba na stanowisku szeregowym. Taki stres, który człowiek zatrudniony przy danej pracy powinien znieść bez istotnego uszczerbku na zdrowiu, nie będzie uznany za przyczynę wypadku przy pracy.

Nieaktualne orzeczenie lekarskie – kontrowersje

Nie ma wątpliwości, że poważnym zaniedbaniem ze strony pracodawcy jest dopuszczenie do pracy pracownika bez ważnych badań lekarskich. Może być to także uznane za przyczynę wypadku przy pracy, którego dozna taki pracownik. Wiele kontrowersji wzbudza jednak to, czy można zakwalifikować jako przyczynę wypadku wykonywanie przez pracownika pracy na podstawie orzeczenia lekarskiego, które straciło aktualność. Mowa o sytuacji, gdy pracownik formalnie posiada ważne badanie lekarskie, ale jego stan zdrowia uległ od czasu jego przeprowadzenia istotnej zmianie. Taki pracownik powinien być ponownie przebadany w celu sprawdzenia, czy nadal ma on zdolność do wykonywania danej pracy. Jeśli bowiem (przykładowo) kierowca tira w okresie obowiązywania aktualnego badania lekarskiego już dwa razy dostał zawału, jego pracodawca powinien upewnić się, czy pracownik ten nadal może wykonywać taką stresującą pracę.

Jest to problematyczne, bo przepisy prawa nie przewidują wprost podstawy do skierowania pracownika na badania lekarskie w takiej sytuacji, przez co pracownicy niekiedy odmawiają się poddania tym badaniom. Mimo to pracodawca powinien skierować na ponowne badania pracownika, którego stan zdrowia uległ w oczywisty sposób pogorszeniu, a także egzekwować wykonanie tych badań. Nie można dopuścić do pracy pracownika, co do którego zachodzi podejrzenie, że nie ma aktualnego badania lekarskiego. Zaniechanie tego obowiązku może skutkować nie tylko zagrożeniem dla życia i zdrowia samego pracownika, ale także ustaleniem, że pracodawca naruszył swoje obowiązki w zakresie BHP.

***

W kolejnym wpisie z cyklu „Wypadek przy pracy – i co dalej?” przedstawimy kontrowersje dotyczące ustalania związku danego wypadku z pracą, co stanowi kolejną przesłankę uznania zdarzenia za wypadek przy pracy.

Anna Kluj