Kodeks pracy reguluje terminy przedawnienia dla roszczeń pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych. Ta grupa roszczeń, zgodnie z art. 291 § 2 k.p., ulega przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. Nie jest do końca jasne, od kiedy należy liczyć początek tych terminów.
Poszczególni komentatorzy różnią się w ocenie, kiedy rozpoczyna się roczny bieg terminu przedawnienia do żądania naprawienia szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych. Niektórzy uważają, że dla ustalenia początku tego terminu nie ma znaczenia, czy zakład pracy znał dokładny wymiar szkody. Zwolennicy tego zapatrywania argumentują, że ustawodawca wiąże początek biegu przedawnienia z uzyskaniem wiadomości o wyrządzeniu szkody, nie ma więc znaczenia, czy towarzyszyła temu informacja o rozmiarze tej szkody. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 16 marca 1999 r. (II UKN 510/98, OSNAPiUS 2000, Nr 9, poz. 366).
Wielu komentatorów jest jednak zdania, że „powziąć wiadomość o wyrządzeniu szkody” znaczy tyle, co dowiedzieć się nie tylko o samym fakcie powstania szkody, ale również o tym, kto był jej sprawcą i jaka jest jej wysokość (M. Gersdorf [w:] M. Gersdorf, K. Rączka, M. Raczkowski, Kodeks pracy. Komentarz 2011, s. 1121). Za takim stanowiskiem opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 15 września 1978 r. (IV PR 205/78, Sł. Pac. 1979, nr 1, s. 31).
Drugie z prezentowanych stanowisk jest bardziej przekonujące. Pracodawca będzie mógł wystąpić z roszczeniem o naprawienie szkody dopiero w momencie, gdy zostanie ustalony pracownik odpowiedzialny za wyrządzenie szkody, a także wysokość tej szkody. Uznanie, że termin przedawnienia biegnie już od momentu powzięcia informacji o samym fakcie wyrządzenia szkody, skutkowałoby w skrajnych przypadkach możliwością przedawnienia się roszczenia, zanim jeszcze pracodawca dowie się, jaką szkodę poniósł, a tym samym przed terminem, w którym dochodzenie odszkodowania byłoby możliwe.
Nie w każdym przypadku, gdy informacja o wyrządzeniu szkody dotrze do zakładu pracy, będzie można uznać, że rozpoczął bieg termin przedawnienia. Przedawnienie zaczyna biec dopiero wtedy, gdy wiadomość o tym uzyskała lub w normalnym toku działania mogła uzyskać osoba upoważniona do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym.
Roszczenia, o których wspomina art. 291 § 2 k.p., przedawniają się w każdym wypadku z upływem trzech lat od dnia wyrządzenia szkody przez pracownika. Dla biegu tego okresu nie ma znaczenia powzięcie przez pracodawcę wiadomości o wyrządzeniu mu szkody czy jej sprawcy. Znaczenie ma wówczas nie chwila niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych przez pracownika, ale moment, w którym takie zachowanie pracownika wyrządziło pracodawcy szkodę, a więc dzień, w którym nastąpił taki właśnie skutek niewykonania lub nienależytego wykonania przez pracownika obowiązków pracowniczych.
Nie można utożsamiać pojęcia wyrządzenia szkody i zdarzenia wyrządzającego szkodę. Zdarzeniem wyrządzającym szkodę jest bowiem określone zachowanie się pracownika, natomiast momentem wyrządzenia szkody jest data jej powstania, czyli chwila zrealizowania się skutku – będącego następstwem zachowania się pracownika – w postaci uszczerbku w majątku pracodawcy. Oznacza to, że data zdarzenia wyrządzającego szkodę i data wyrządzenia szkody nie muszą się pokrywać, gdyż szkoda może powstać i niejednokrotnie powstaje później niż wywołujące ją zachowanie pracownika. Skutkiem regulacji zawartej w art. 291 § 2 k.p. jest to, że roszczenia w tym przepisie określone nie mogą ulec przedawnieniu przed powstaniem szkody spowodowanej nienależytym wykonywaniem przez pracownika obowiązków pracowniczych (wyrok SN z 5 października 2010 r., II PK 38/11, MoPr 2010, Nr 2, s. 84).
Termin przedawnienia, o którym mowa w analizowanym przepisie, znajdzie zastosowanie również w odniesieniu do roszczeń wysuwanych przez pracodawcę z tytułu niewyliczenia się lub niezwrócenia mienia powierzonego pracownikowi. Nie dotyczy to jednak tych przypadków, gdy pracownik powierzonym mieniem dysponuje jak własnym – zbywa je, przywłaszcza lub umyślnie uszkadza (wyrok SN z 12 czerwca 1980 r., IV PR 223/80, OSNC 1981, Nr 1, poz. 14). W takim wypadku działanie pracownika należy uznać za umyślne i w konsekwencji stosować terminy przedawnienia określone w art. 291 § 3 k.p. Ten ostatni przepis stanowi, że w sytuacji gdy pracownik wyrządza szkodę z winy umyślnej, dla roszczeń z tego tytułu wynikających należy stosować terminy przedawnienia określone w Kodeksie cywilnym.
Marcin Wujczyk
