Tarczę antykryzysową tworzy pakiet następujących ustaw:

• projekt ustawy z dnia 21 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw;
• projekt ustawy z dnia 21 marca 2020 r. o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców;
• projekt ustawy z dnia 21 marca 2020 r. o zmianie ustawy o systemie instytucji rozwoju.

Ponadto w ramach proponowanych zmian uwzględnione zostaną także szczególne przepisy zaproponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, które obecnie są jeszcze konsultowane.

Pakiet ustaw został podzielonych na cztery obszary:

• poprawa płynności finansowej przedsiębiorstw,
• odroczenie realizacji niektórych obowiązków,
• zabezpieczenie miejsc pracy i dochodów pracowników,
• rozwiązania umożliwiające i usprawniające realizację zadań.

Zabezpieczenie miejsc pracy i dochodów pracowników

W ramach pakietu dotyczącego zabezpieczenia miejsc pracy i dochodów pracowników proponuje się m.in.:

Dofinansowanie do wynagrodzenia dla pracodawcy ze środków FGŚP na rzecz ochrony miejsc pracy, w tym na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne i dofinansowanie do wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy.

Pracownikowi objętemu przestojem ekonomicznym (rozumianym jako okres niewykonywania przez pracownika pracy z przyczyn niedotyczących pracownika pozostającego w gotowości do pracy) pracodawca wypłaca wynagrodzenie obniżone nie więcej niż o 50%, które nie może być jednak niższe od ustawowego minimalnego wynagrodzenia za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy.Takie wynagrodzenie przestojowe jest dofinansowywane ze środków FGŚP do wysokości 50% ustawowego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Z kolei w przypadku spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 pracodawca może ograniczyć wymiar czasu pracy pracownika o 20 %, nie więcej niż do 0,5 etatu, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie nie może być niższe niż ustawowe minimalne wynagrodzenie za pracę. W tym przypadku wynagrodzenia pracowników są dofinansowywane ze środków FGŚP do połowy ich wysokości, jednak nie więcej niż do wysokości 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa GUS.

Przez spadek obrotów gospodarczych rozumie się spadek sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym:

• nie mniej niż o 15% (stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnych dwóch kolejnych miesięcy przypadających po 1 stycznia 2020 r. do łącznych obrotów z analogicznych dwóch miesięcy z roku ubiegłego), lub
• nie mniej niż o 25% obrotów w dowolnym miesiącu przypadającym po 1  stycznia 2020 r. w porównaniu do miesiąca poprzedniego.

Aby uzyskać wskazane świadczenia, pracodawca nie może zalegać z zaliczkami na podatek dochodowy, składkami na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy za okres do końca III kwartału 2019 r.

Przy ustalaniu warunków i trybu wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy nie stosuje się art. 42 § 1-3 k.p., czyli przepisów o wypowiedzeniu zmieniającym. Ponadto specustawa daje związkom zawodowym tylko dwa dni na negocjacje nowych warunków i trybu pracy w okresie przestoju. Jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie ich ze wszystkimi zakładowymi organizacjami, pracodawca bierze pod uwagę tylko te, które zrzeszają co najmniej 5% zatrudnionych. Jeżeli jednak nowe warunki nie zostaną uzgodnione w ciągu dwóch dni, pracodawca ma prawo ustalić je samodzielnie.

Dofinansowanie przez starostę, w przypadku spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 w ciągu dowolnie wskazanych dwóch kolejnych miesięcy po 1 stycznia 2020 r.:

• części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych składek na ubezpieczenia społeczne w przypadku mikro-, małych i średnich przedsiębiorców zatrudniających pracowników (nie dłużej niż na okres 6 miesięcy dla mikro- i małych przedsiębiorców, 3 miesięcy – średnich przedsiębiorców), w zależności od spadku obrotów:
  • co najmniej 30% – iloczyn liczby pracowników i 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
  • co najmniej 50% – iloczyn liczby pracowników i 70% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
  • co najmniej 80% – iloczyn liczby pracowników i 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
• części kosztów prowadzenia działalności w przypadku przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną niezatrudniającego pracowników (nie dłużej niż 6 miesięcy), w zależności od spadku obrotów:
  • o co najmniej 30% – 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
  • o co najmniej 50% – 70% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
  • o co najmniej 80% – 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Świadczenie z tytułu przestoju ekonomicznego – nieoskładkowane i nieopodatkowane:

• dla zleceniobiorców i samozatrudnionych w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia, jeśli przychód spadł o co najmniej 15% w stosunku do poprzedniego miesiąca, pod warunkiem że przychód w poprzednim miesiącu był niższy od 300% przeciętnego wynagrodzenia,
• dla osób na karcie podatkowej lub ryczałcie ewidencjonowanym, zwolnionym z VAT w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Poszerzony zostanie krąg osób uprawnionych do dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Zasiłek będzie przysługiwał:

• ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo orzeczeniem o niepełnosprawności, w przypadku zamknięcia placówki,
• na opiekę nad chorym dorosłym niepełnosprawnym członkiem rodziny, w przypadku zawieszenia działalności placówek dziennego pobytu.

Zasiłek opiekuńczy będzie też przysługiwać w przypadku niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna.

Wprowadzony zostanie elastyczny mechanizm wydłużenia okresu pobierania zasiłku opiekuńczego (uprawnienie Rady Ministrów, na podstawie wydanego rozporządzenia).

Inne zmiany:

• podwyższenie kwoty miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (kwota bazowa: z 1800 zł na 1950 zł w przypadku osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, z 1125 zł na 1200 zł przy stopniu umiarkowanym, dodatek do kwoty bazowej: z 600 zł odpowiednio na 1200 zł oraz 900 zł),
• poszerzenie grupy osób mogących wykonywać pracę zdalnie o funkcjonariuszy służb, takich jak m.in. Policja, Straż Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
• umożliwienie pracodawcom bardziej elastycznych zasad ustalania pracownikom czasu pracy i modyfikacji warunków zatrudnienia w celu zachowania miejsc pracy (ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego, wprowadzenie systemu równoważnego czasu pracy bez konieczności spełnienia przesłanek z Kodeksu pracy),
• umożliwienie pracodawcom odpowiadającym za elementy infrastruktury krytycznej oraz stacje paliw, w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemiologicznego lub stanu epidemii, dokonywania określonych czynności z zakresu prawa pracy, umożliwiających nieprzerwane działanie tych przedsiębiorstw (zmiana systemu lub rozkładu czasu pracy, polecenie świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych).

Pozostałe pakiety

W ramach pozostałych pakietów proponuje się m.in.:

• zwolnienie ze składek ZUS na trzy miesiące samozatrudnionych, zleceniobiorców oraz mikroprzedsiębiorców do dziewięciu zatrudnionych, jeśli ich przychody spadły o 50%.
• przesunięcie terminu płatności zaliczek na podatek dochodowy od wypłacanych wynagrodzeń w marcu i kwietniu 2020 r. (do 1 czerwca 2020 r.).
• czasowe zniesienie opłaty prolongacyjnej w należnościach skarbowych i ZUS-owskich.
• możliwość udzielenia ze środków Funduszu Pracy jednorazowej pożyczki na pokrycie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorcy w wysokości 5 tys. zł na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy z 6-miesięcznym okresem karencji, z możliwością umorzenia w przypadku niezmniejszenia stanu zatrudnienia,
• przesunięcie terminu zawarcia umowy o prowadzenie PPK przez firmy zatrudniające ponad 50 osób na październik 2020 r,
• wydłużenie terminu składania wniosków o udzielenie zezwoleń pobytowych, przedłużenie wizy oraz przedłużenie pobytu w ramach ruchu bezwizowego, jeżeli wypadałby w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, wydłużenie z mocy prawa okresów ważności zezwoleń na pobyt czasowy oraz wiz krajowych (do 30 dni od dnia odwołania tego stanu).

Proponowane jest również wydłużenie terminu ważności orzeczeń:

• o częściowej niezdolności do pracy, o całkowitej niezdolności do pracy, o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji, o niezdolności do samodzielnej egzystencji, o okolicznościach uzasadniających ustalenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego, wydanych przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na czas określony, stanowiących podstawę do przyznania świadczenia,
• o niepełnosprawności albo orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, kart parkingowych,
• lekarskich o braku przeciwskazań zdrowotnych, w tym do służby funkcjonariuszy poszczególnych służb i organów, do 60 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Mateusz Brząkowski