HRlaw.pl - Portal prawa pracy

W 2024 r. do polskich sądów wpłynęła znacząca liczba spraw z zakresu prawa pracy – według danych statystycznych opublikowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości, w 2024 r. do sądów pracy trafiło ponad 100 tys. spraw.

Sejm analizuje obecnie Sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy za 2024 r. Dokument zawiera najnowsze dane dotyczące wykrytych oraz osądzonych wykroczeń i przestępstw przeciwko prawom pracownika. Sprawozdanie przedstawia również trendy w zakresie ścigania sprawców czynów naruszających prawa pracownicze, w szczególności informacje o efektywności pracy inspektorów oraz kondycji procesu karnego w Polsce.

Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) nie musi budzić wielkich obaw – kluczem jest odpowiednie przygotowanie. Przejrzysta organizacja wewnętrzna, znajomość obowiązujących przepisów oraz świadomość uprawnień inspektora pracy pozwalają sprawnie przejść przez kontrolę.

W 2025 roku PIP planuje przeprowadzić 55 tysięcy kontroli w zakładach pracy – zgodnie z zapowiedziami Głównego Inspektora Pracy mają one dotyczyć w szczególności zatrudnienia cudzoziemców, pracy zdalnej, równego wynagradzania oraz ochrony sygnalistów.

Aby zminimalizować ryzyko, że kontrola wykaże niezgodności, warto zawczasu przeanalizować obowiązujące w zakładzie procedury wewnętrzne i stosowane wzory dokumentów.

Okres urlopowy bywa dla pracodawców sporym wyzwaniem organizacyjnym. Z jednej strony należy bowiem umożliwić pracownikom wypoczynek, a z drugiej strony – zachować płynność prowadzonej działalności, w tym kluczowych procesów biznesowych czy obsługi klientów.

20 stycznia 2025 r. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy zmieniającej ustawę Kodeks pracy autorstwa Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Zmiany mają objąć m.in. definicję mobbingu, funkcjonującą w polskim systemie prawnym od przeszło 20 lat, jak również nałożyć nowe obowiązki na pracodawców.

Mediacja jest jednym ze sposobów polubownego rozwiązywania sporów, w tym sporów sądowych z zakresu prawa pracy. W praktyce mediację prowadzi się zasadniczo we wszystkich rodzajach sporów pracowniczych, a w szczególności w sprawach związanych z rozwiązaniem umów o pracę, wypłatą bonusów czy innych należności ze stosunku pracy, mobbingiem czy molestowaniem seksualnym.

Członka zarządu ze spółką kapitałową łączy najczęściej złożona relacja prawna. Jej podstawowym elementem jest więź korporacyjna wynikająca z powołania do organu zarządzającego (które najczęściej następuje w drodze uchwały zgromadzenia wspólników lub rady nadzorczej). Drugim komponentem jest stosunek prawny określający prawa i obowiązki członka zarządu w obszarze wykonywania obowiązków na rzecz spółki.

Dotychczasowa definicja mobbingu funkcjonowała w tym samym brzmieniu przez ponad 20 lat. Teraz szykuje się jej zmiana. 20 stycznia 2025 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy zmieniającej przepisy Kodeksu pracy (UD183). Projekt autorstwa Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zakłada zmianę pojęć i instytucji związanych z niepożądanymi zachowaniami w miejscu pracy, takich jak dyskryminacja, nierówne traktowanie i właśnie mobbing. Jak zmiana definicji mobbingu wpłynie na sytuację pracodawców i pracowników?

Nagrywanie rozmów, które pracownicy call center prowadzą z klientami, prowadzi do przetwarzania danych osobowych pracowników przez pracodawcę jako administratora danych osobowych. W zależności od zastosowanych rozwiązań technicznych dane te będą obejmować samą treść słów wypowiadanych przez pracownika (i jego rozmówcę) lub, dodatkowo, metadane związane z nagrywaną rozmową (np. czas trwania czy godzina rozpoczęcia i zakończenia).

Chatboty i voiceboty są coraz częściej wykorzystywane do interakcji między pracodawcą a pracownikami. Pomagają pracodawcom zrealizować obowiązki względem pracowników, np. stanowiąc narzędzie do udzielania informacji o procedurach stosowanych przez pracodawcę lub sposobach wykonywania określonych czynności. Pomagają też w zarządzaniu zatrudnieniem, np. jako narzędzie do kontaktów w podstawowych kwestiach HR.

Zdarza się, że pracodawcy – szczególnie ci będący częścią zagranicznych grup kapitałowych – chcą przeprowadzić tzw. background check, tj. pozyskać i analizować różnego rodzaju informacje dotyczące okoliczności faktycznych, sytuacji czy statusu kandydatów do pracy lub pracowników w zakresie, w którym realizacja tego rodzaju działań nie jest wynikającym z przepisów obowiązkiem pracodawcy.

Celem dyrektywy 2023/970 (czyli dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/970 z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz mechanizmów egzekwowania) jest zmniejszenie, a w dłuższej perspektywie wyeliminowanie luki płacowej pomiędzy kobietami i mężczyznami w UE, która jeszcze w 2022 r. wynosiła 12,7%.

Niedostateczna reprezentacja kobiet w najwyższych organach decyzyjnych spółek w UE stanowiła asumpt do uchwalenia tzw. dyrektywy Women on Boards (tj. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2381 z dnia 23 listopada 2022 r. w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych oraz powiązanych środków).

Przepisy dyrektywy mają na celu zapewnienie stosowania zasady równości szans kobiet i mężczyzn oraz bardziej zrównoważonej reprezentacji na najwyższych stanowiskach kierowniczych. Obowiązek wprowadzenia środków służących zapewnieniu równowagi płci został nałożony na największe spółki giełdowe ze względu na spoczywającą na nich odpowiedzialność gospodarczą i społeczną, a także ich znaczący wpływ na rynek.

W Polsce trwają właśnie prace nad projektem ustawy wdrażającej dyrektywę Women on Boards, która wpłynie na polityki zatrudnienia i procesy HR.

15 października w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiły się główne założenia dokumentu zatytułowanego „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo. Kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030”, a już dwa dni później – 17 października – opublikowano pełen tekst strategii. W założeniu strategia ma wyznaczać kierunki zmian prawa imigracyjnego w zakresie, m.in.:  

Prawo chroni przed zwolnieniem pracowników nieobecnych z powodu choroby, jeżeli powrócą do pracy przed upływem okresu wyznaczonego w przepisach. Dopiero odpowiednio długa i – co do zasady – nieprzerwana absencja chorobowa pozwala pracodawcy natychmiastowo rozwiązać umowę z niezdolnym do pracy pracownikiem. W praktyce zdarza się więc, że zatrudnieni chorują „w kratkę” – długie okresy nieobecności przerywają kilkudniowymi powrotami do pracy, co z jednej strony ma gwarantować dalszą ochronę przed zwolnieniem, a z drugiej umożliwiać jak najdłuższe korzystanie ze świadczeń dla niezdolnych do pracy. Okazuje się jednak, że taka strategia nie zawsze uniemożliwi pracodawcy rozstanie z pracownikiem.

Kiedy pracownik jest długo nieobecny – lub w innych okolicznościach, w których pracodawca ma trudności ze skontaktowaniem się z pracownikiem za pośrednictwem służbowych środków komunikacji – działy HR często zastanawiają się, czy mogą skorzystać z prywatnych danych kontaktowych pracownika. Niektórzy co bardziej zapobiegliwi pracodawcy wprowadzają kwestionariusze dla pracowników, w których żądają podania prywatnego adresu e-mail lub numeru telefonu, lub w inny sposób zbierają tego typu dane od pracowników. A jak kwestia pozyskiwania prywatnych danych kontaktowych wygląda z perspektywy przepisów o ochronie danych osobowych?

Ułatwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych to jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy mający również status zasady prawa pracy. Szkolenie pracowników stanowi integralny element dzisiejszego rynku pracy, gdzie rozwój technologii i idące za nim zmiany organizacji pracy wręcz wymuszają podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowywanie. Temat ten jest też szczególnie istotny z perspektywy polityk pracodawców, którzy coraz częściej oferują pracownikom dofinansowanie szkoleń jako benefit mający być zachętą do przyjęcia oferty pracy czy pozostania w zatrudnieniu.

24 kwietnia 2024 r. Parlament Europejski przyjął nowe przepisy, które mają na celu poprawę warunków pracy pracowników platform internetowych, tj. przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych. Za przyjęciem dyrektywy głosowało aż 554 posłów (56 było przeciw, 24 wstrzymało się od głosu).

Cel dyrektywy

Dyrektywa ma na celu poprawę warunków pracy i zapewnienie ochrony pracownikom platform internetowych przez ułatwienie prawidłowego określenia ich statusu zatrudnienia za pomocą domniemania stosunku pracy i ustanowienie minimalnych praw mających zastosowanie do każdej osoby wykonującej pracę za pośrednictwem platform internetowych w Unii.

Obywatele Ukrainy od dawna stanowią najliczniejszą grupę obcokrajowców wykonujących pracę na terytorium Polski. Ich udział w polskim rynku pracy wzrósł dodatkowo w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy. Na skutek działań wojennych część mieszkańców Ukrainy zdecydowała się opuścić jej terytorium i poszukać schronienia w innych państwach, w tym – w istotnym zakresie – w Polsce. Zgodnie z danymi raportu Głównego Urzędu Statystycznego z 5 sierpnia 2024 r. pod koniec lutego 2024 r. w Polsce pracowało 690,2 tys. obywateli Ukrainy.

W polskim systemie prawnym powierzenie pracy cudzoziemcowi, który nie jest uprawniony do jej wykonywania, wiąże się z odpowiedzialnością dla pracodawcy. Obecnie art. 120 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przewiduje karę grzywny za powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy. Kary grzywny mogą wynosić od 1000 zł do 30 000 zł.

Obecnie planowane są zmiany, które mają ograniczyć zakres odpowiedzialności pracodawców poprzez zmianę warunków, które determinują odpowiedzialność za to wykroczenie. Proponowane zmiany zostały przyjęte przez Radę Ministrów i są obecnie na etapie konsultacji.

Co może zgłaszać sygnalista?

24 czerwca 2024 r. ustawa o ochronie sygnalistów została opublikowana w Dzienniku Ustaw. Po kilkuletnim opóźnieniu Polska – jako ostatni z krajów Unii Europejskiej – implementowała do porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Tym samym bieg rozpoczął okres vacatio legis, który dla większości przepisów wynosi 3 miesiące – wejdą one w życie pod koniec września 2024 r.

Ustawa umożliwia sygnalistom dokonywanie zgłoszeń lub ujawnień publicznych, jeśli zidentyfikują naruszenia gałęzi prawa określonych w ustawie. Warto więc odpowiedzieć na z pozoru trywialne pytanie, jakie sprawy mogą stanowić przedmiot zgłoszenia.

1 lipca 2024 r. zacznie obowiązywać kolejna już nowelizacja ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Wprowadza ona wiele ważnych zmian dotyczących legalności pobytu oraz zatrudnienia obywateli Ukrainy w Polsce.

Zmiany w zakresie pobytu

Najważniejszą zmianą nowelizacji jest wydłużenie do 30 września 2025 r.:

• okresu legalnego pobytu w Polsce obywateli Ukrainy objętych ochroną czasową (przybyłych legalnie do Polski począwszy od 24 lutego 2022 r. i deklarujących zamiar pozostania w Polsce),

Urlop opiekuńczy – wprowadzony do Kodeksu pracy 26 kwietnia 2023 r. – jest uprawnieniem pracowniczym, które stosunkowo niedawno pojawiło się w polskim porządku prawnym (o zasadach jego udzielania pisaliśmy w artykule Urlop opiekuńczy. W efekcie wciąż nie ma ustalonego orzecznictwa ani praktyki w zakresie stosowania przepisów określających zasady jego udzielania. Niemniej każdy pracodawca powinien rozważyć wdrożenie odpowiednich rozwiązań na wypadek otrzymania od pracownika wniosku o udzielenie urlopu opiekuńczego.

„Exit interviews”, czyli rozmowy przeprowadzane przez pracodawców z pracownikami kończącymi współpracę to narzędzie szeroko stosowane przez działy HR, które może dostarczyć informacji istotnych z punktu widzenia zarządzania zakładem pracy. W dzisiejszej publikacji przyjrzymy się „exit interviews” z perspektywy przepisów o ochronie danych osobowych.