Resort pracy przedstawia projekt nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy
W tym tygodniu opublikowano zapowiadany od kilku miesięcy projekt nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Reforma, do której rząd zobowiązał się w ramach jednego z kamieni milowych KPO, ma usprawnić prace Inspekcji i przyznać jej skuteczniejsze narzędzia do egzekwowania przestrzegania prawa pracy.
Najważniejsze elementy reformy przedstawiamy poniżej – w 5 punktach.
- Decyzje stwierdzające istnienie stosunku pracy
Najważniejszym elementem nowelizacji jest przyznanie okręgowym inspektorom pracy uprawnienia do wydawania decyzji reklasyfikujących umowy cywilnoprawne w umowę o pracę, jeżeli w danych okolicznościach spełnione są kryteria opisane w art. 22 § 1 Kodeksu pracy (przede wszystkim – podporządkowanie pracodawcy co do sposobu, miejsca i czasu pracy). W treści takiej decyzji inspektorzy będą wskazywali elementy, które standardowo uwzględnia się w umowie o pracę (i które od tej pory będą dla stron wiążące), m.in. datę zawarcia umowy, rodzaj pracy, wymiar czasu pracy czy wysokość wynagrodzenia.
Co istotne, decyzja inspektora będzie podlegała natychmiastowemu wykonaniu. Nawet wniesienie odwołania nie wpłynie na jej skuteczność – od razu należy zacząć traktować zatrudnionego jak pracownika, w tym w zakresie podatkowo-składkowym. Zaległe składki (obowiązki w zakresie podatkowym i ubezpieczeń społecznych powstałe przed dniem wydania decyzji) będą należne dopiero po ostatecznym zakończeniu sprawy (upłynięciu terminu na odwołanie, rozstrzygnięciu odwołania przez Głównego Inspektora Pracy lub sąd pracy).
Zatrudniającemu oraz zatrudnionemu, których dotyczy decyzja inspektora, będzie przysługiwało prawo do odwołania – najpierw do Głównego Inspektora Pracy, a później, w razie niepowodzenia – do właściwego sądu rejonowego.
- Zaostrzenie kar za naruszenie prawa pracy
Minimalne i maksymalne wysokości grzywien za wykroczenia za naruszenie przepisów prawa pracy zostaną podwojone. Zwiększy się również wysokość mandatów, jakie samodzielnie mogą nałożyć inspektorzy PIP – w większości przypadków do 5 000 zł (wzrost o 3 000 zł), a w przypadku wybranych wykroczeń popełnianych po raz kolejny – do 10 000 zł (wzrost o 5 000 zł).
- Cyfryzacja kontroli PIP
Zmienią się zasady kontroli PIP. Inspektorzy będą mogli dokonywać czynności zdalnie – np. przesłuchiwać i dokonywać oględzin stanowisk pracy przy użyciu kamery czy prowadzić kontrolę listownie lub poprzez e-mail.
Złagodzone zostaną wymagania co do formy niektórych dokumentów – kontrolowani będą mogli wnosić zastrzeżenia pokontrolne w postaci elektronicznej.
- Sprawniejsza wymiana informacji z innymi instytucjami, zwłaszcza z ZUS
PIP i inne instytucje państwowe, zwłaszcza ZUS, mają sprawniej dzielić się posiadanymi danymi. Co szczególnie istotne, informację o wydaniu decyzji stwierdzającej istnienie stosunku pracy PIP od razu przekaże do ZUS, co znacznie ułatwi egzekwowanie nowych obowiązków składkowych.
- Zmiany już od nowego roku?
Zgodnie z projektem ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2026 r. To, czy termin ten zostanie ostatecznie utrzymany, zależeć będzie jednak od tempa dalszych prac legislacyjnych.