HRlaw.pl - Portal prawa pracy

Zdarza się, że pracodawcy – szczególnie ci będący częścią zagranicznych grup kapitałowych – chcą przeprowadzić tzw. background check, tj. pozyskać i analizować różnego rodzaju informacje dotyczące okoliczności faktycznych, sytuacji czy statusu kandydatów do pracy lub pracowników w zakresie, w którym realizacja tego rodzaju działań nie jest wynikającym z przepisów obowiązkiem pracodawcy.

Celem dyrektywy 2023/970 (czyli dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/970 z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz mechanizmów egzekwowania) jest zmniejszenie, a w dłuższej perspektywie wyeliminowanie luki płacowej pomiędzy kobietami i mężczyznami w UE, która jeszcze w 2022 r. wynosiła 12,7%.

Niedostateczna reprezentacja kobiet w najwyższych organach decyzyjnych spółek w UE stanowiła asumpt do uchwalenia tzw. dyrektywy Women on Boards (tj. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2381 z dnia 23 listopada 2022 r. w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych oraz powiązanych środków).

Przepisy dyrektywy mają na celu zapewnienie stosowania zasady równości szans kobiet i mężczyzn oraz bardziej zrównoważonej reprezentacji na najwyższych stanowiskach kierowniczych. Obowiązek wprowadzenia środków służących zapewnieniu równowagi płci został nałożony na największe spółki giełdowe ze względu na spoczywającą na nich odpowiedzialność gospodarczą i społeczną, a także ich znaczący wpływ na rynek.

W Polsce trwają właśnie prace nad projektem ustawy wdrażającej dyrektywę Women on Boards, która wpłynie na polityki zatrudnienia i procesy HR.

15 października w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiły się główne założenia dokumentu zatytułowanego „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo. Kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030”, a już dwa dni później – 17 października – opublikowano pełen tekst strategii. W założeniu strategia ma wyznaczać kierunki zmian prawa imigracyjnego w zakresie, m.in.:  

Prawo chroni przed zwolnieniem pracowników nieobecnych z powodu choroby, jeżeli powrócą do pracy przed upływem okresu wyznaczonego w przepisach. Dopiero odpowiednio długa i – co do zasady – nieprzerwana absencja chorobowa pozwala pracodawcy natychmiastowo rozwiązać umowę z niezdolnym do pracy pracownikiem. W praktyce zdarza się więc, że zatrudnieni chorują „w kratkę” – długie okresy nieobecności przerywają kilkudniowymi powrotami do pracy, co z jednej strony ma gwarantować dalszą ochronę przed zwolnieniem, a z drugiej umożliwiać jak najdłuższe korzystanie ze świadczeń dla niezdolnych do pracy. Okazuje się jednak, że taka strategia nie zawsze uniemożliwi pracodawcy rozstanie z pracownikiem.

Kiedy pracownik jest długo nieobecny – lub w innych okolicznościach, w których pracodawca ma trudności ze skontaktowaniem się z pracownikiem za pośrednictwem służbowych środków komunikacji – działy HR często zastanawiają się, czy mogą skorzystać z prywatnych danych kontaktowych pracownika. Niektórzy co bardziej zapobiegliwi pracodawcy wprowadzają kwestionariusze dla pracowników, w których żądają podania prywatnego adresu e-mail lub numeru telefonu, lub w inny sposób zbierają tego typu dane od pracowników. A jak kwestia pozyskiwania prywatnych danych kontaktowych wygląda z perspektywy przepisów o ochronie danych osobowych?

Ułatwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych to jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy mający również status zasady prawa pracy. Szkolenie pracowników stanowi integralny element dzisiejszego rynku pracy, gdzie rozwój technologii i idące za nim zmiany organizacji pracy wręcz wymuszają podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowywanie. Temat ten jest też szczególnie istotny z perspektywy polityk pracodawców, którzy coraz częściej oferują pracownikom dofinansowanie szkoleń jako benefit mający być zachętą do przyjęcia oferty pracy czy pozostania w zatrudnieniu.

24 kwietnia 2024 r. Parlament Europejski przyjął nowe przepisy, które mają na celu poprawę warunków pracy pracowników platform internetowych, tj. przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych. Za przyjęciem dyrektywy głosowało aż 554 posłów (56 było przeciw, 24 wstrzymało się od głosu).

Cel dyrektywy

Dyrektywa ma na celu poprawę warunków pracy i zapewnienie ochrony pracownikom platform internetowych przez ułatwienie prawidłowego określenia ich statusu zatrudnienia za pomocą domniemania stosunku pracy i ustanowienie minimalnych praw mających zastosowanie do każdej osoby wykonującej pracę za pośrednictwem platform internetowych w Unii.

Obywatele Ukrainy od dawna stanowią najliczniejszą grupę obcokrajowców wykonujących pracę na terytorium Polski. Ich udział w polskim rynku pracy wzrósł dodatkowo w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy. Na skutek działań wojennych część mieszkańców Ukrainy zdecydowała się opuścić jej terytorium i poszukać schronienia w innych państwach, w tym – w istotnym zakresie – w Polsce. Zgodnie z danymi raportu Głównego Urzędu Statystycznego z 5 sierpnia 2024 r. pod koniec lutego 2024 r. w Polsce pracowało 690,2 tys. obywateli Ukrainy.

W polskim systemie prawnym powierzenie pracy cudzoziemcowi, który nie jest uprawniony do jej wykonywania, wiąże się z odpowiedzialnością dla pracodawcy. Obecnie art. 120 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przewiduje karę grzywny za powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy. Kary grzywny mogą wynosić od 1000 zł do 30 000 zł.

Obecnie planowane są zmiany, które mają ograniczyć zakres odpowiedzialności pracodawców poprzez zmianę warunków, które determinują odpowiedzialność za to wykroczenie. Proponowane zmiany zostały przyjęte przez Radę Ministrów i są obecnie na etapie konsultacji.

Co może zgłaszać sygnalista?

24 czerwca 2024 r. ustawa o ochronie sygnalistów została opublikowana w Dzienniku Ustaw. Po kilkuletnim opóźnieniu Polska – jako ostatni z krajów Unii Europejskiej – implementowała do porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Tym samym bieg rozpoczął okres vacatio legis, który dla większości przepisów wynosi 3 miesiące – wejdą one w życie pod koniec września 2024 r.

Ustawa umożliwia sygnalistom dokonywanie zgłoszeń lub ujawnień publicznych, jeśli zidentyfikują naruszenia gałęzi prawa określonych w ustawie. Warto więc odpowiedzieć na z pozoru trywialne pytanie, jakie sprawy mogą stanowić przedmiot zgłoszenia.

1 lipca 2024 r. zacznie obowiązywać kolejna już nowelizacja ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Wprowadza ona wiele ważnych zmian dotyczących legalności pobytu oraz zatrudnienia obywateli Ukrainy w Polsce.

Zmiany w zakresie pobytu

Najważniejszą zmianą nowelizacji jest wydłużenie do 30 września 2025 r.:

• okresu legalnego pobytu w Polsce obywateli Ukrainy objętych ochroną czasową (przybyłych legalnie do Polski począwszy od 24 lutego 2022 r. i deklarujących zamiar pozostania w Polsce),

Urlop opiekuńczy – wprowadzony do Kodeksu pracy 26 kwietnia 2023 r. – jest uprawnieniem pracowniczym, które stosunkowo niedawno pojawiło się w polskim porządku prawnym (o zasadach jego udzielania pisaliśmy w artykule Urlop opiekuńczy. W efekcie wciąż nie ma ustalonego orzecznictwa ani praktyki w zakresie stosowania przepisów określających zasady jego udzielania. Niemniej każdy pracodawca powinien rozważyć wdrożenie odpowiednich rozwiązań na wypadek otrzymania od pracownika wniosku o udzielenie urlopu opiekuńczego.

„Exit interviews”, czyli rozmowy przeprowadzane przez pracodawców z pracownikami kończącymi współpracę to narzędzie szeroko stosowane przez działy HR, które może dostarczyć informacji istotnych z punktu widzenia zarządzania zakładem pracy. W dzisiejszej publikacji przyjrzymy się „exit interviews” z perspektywy przepisów o ochronie danych osobowych.

23 maja 2024 r. Sejm przyjął długo wyczekiwany projekt ustawy o ochronie sygnalistów (ma ona implementować dyrektywę Parlamentu Europejskiego (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony praw osób zgłaszających naruszenie prawa Unii). Przeszło dwa lata po upływie terminu na wdrożenie przepisów unijnych wydaje się prawdopodobne, że pracodawcy (i sygnaliści) wreszcie doczekają się wejścia w życie przepisów, które budzą wśród nich wiele obaw i niejasności.

Co prawda projekt musi jeszcze zostać przyjęty przez Senat i podpisany przez Prezydenta, niemniej prawdopodobnie w jego treści nie zostanie wprowadzonych wiele istotnych zmian.

Projekt ustawy przewiduje szeroki pakiet sankcji karnych oraz roszczeń przysługujących osobom, w stosunku do których nieprawidłowo zastosowano jego przepisy. Skoro przepisy o sygnalistach mają już wkrótce obowiązywać, warto zaznajomić się z potencjalnymi konsekwencjami ich naruszenia.

Do dnia 17 maja 2024 r. pracodawcy musieli dostosować istniejące przed dniem 17 listopada 2023 r. stanowiska pracy do nowych wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii wynikających ze znowelizowanych przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Utworzenie nowego stanowiska pracy od dnia 17 listopada 2023 r. wiąże się z koniecznością stosowania przez pracodawcę przepisów zmieniających od samego początku.

Projekt ustawy o ochronie sygnalistów opublikowany 17 kwietnia 2024 roku, mający na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, przewiduje szczegółowe wytyczne dotyczące wymogów, jakie powinna spełniać procedura zgłoszeń wewnętrznych wdrażana przez zobowiązanych do tego pracodawców.

17 kwietnia 2024 r. do Sejmu wpłynął kolejny projekt ustawy o ochronie sygnalistów. Ustawa ma implementować do polskiego porządku prawnego założenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Po ponad dwóch latach prac rząd na posiedzeniu przyjął, wydaje się, ostateczną wersję projektu.

W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów kilka dni temu pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z zapowiedziami prace nad projektem mają się zakończyć w II kwartale 2024 r. Projekt przewiduje zmiany w kilku istotnych obszarach, m.in.:

• wdrożenie do polskiego prawa przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1883 z dnia 20 października 2021 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (Niebieska Karta UE),
• zastąpienie obowiązku składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE w formie papierowej, osobiście w siedzibie urzędu wojewódzkiego obowiązkiem składania takich wniosków w postaci elektronicznej.

To czwarty artykuł z serii, w której poruszamy kwestię obowiązków administratorów danych w zakresie naruszeń ochrony danych osobowych w kontekście pracowniczym – wspierając się wytycznymi 01/2021 w sprawie przykładów dotyczących zgłaszania naruszeń ochrony danych osobowych przyjętymi 14 grudnia 2021 r. (wersja 2.0) opublikowanych przez Europejską Radę Ochrony Danych (EROD).

Od 26 kwietnia 2023 r. Kodeks pracy przewiduje możliwość zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Wprowadzenie tej instytucji nakazała tzw. dyrektywa work life balance (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE).

Dyrektywa work life balance ma m.in. ułatwić rodzicom i opiekunom łączenie życia zawodowego z prywatnym, a także prowadzić do zrównoważenia podziału obowiązków opiekuńczych między mężczyznami i kobietami. 

To trzeci artykuł z serii, w której omawiamy obowiązki administratorów danych w zakresie naruszeń ochrony danych osobowych w kontekście pracowniczym, wspierając się wytycznymi 01/2021 w sprawie przykładów dotyczących zgłaszania naruszeń ochrony danych osobowych przyjętymi 14 grudnia 2021 r. (wersja 2.0) opublikowanych przez Europejską Radę Ochrony Danych (EROD).

Instytucję urlopu opiekuńczego wprowadzono do kodeksu pracy 26 kwietnia 2023 r. za pomocą ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Celem tej ustawy było wprowadzenie do polskiego prawa dwóch dyrektyw:

• dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz
• dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE.

To drugi artykuł z serii, w której omawiamy obowiązki administratorów danych w zakresie naruszeń ochrony danych osobowych w kontekście pracowniczym – wspierając się  wytycznymi 01/2021 w sprawie przykładów dotyczących zgłaszania naruszeń ochrony danych osobowych przyjętymi 14 grudnia 2021 r. (wersja 2.0) opublikowanymi przez Europejską Radę Ochrony Danych (EROD).